แนวทางปฐมพยาบาลผู้ป่วยเบาหวานน้ำตาลต่ำ

11

โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus) เป็นโรคเรื้อรังที่เกิดจากความผิดปกติในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงหรือต่ำกว่าปกติอย่างไม่สมดุล หนึ่งในภาวะฉุกเฉินที่เกิดขึ้นได้บ่อยในผู้ป่วยเบาหวานคือภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia) ซึ่งอาจนำไปสู่การหมดสติ ชัก หรือเสียชีวิตได้ หากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างถูกต้องและทันท่วงที

ความเข้าใจเบื้องต้นเกี่ยวกับภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำคืออะไร

ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หรือ Hypoglycemia หมายถึงภาวะที่ระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดลดต่ำลงต่ำกว่า 70 มก./ดล. (mg/dL) โดยทั่วไป อาการจะเริ่มแสดงเมื่อระดับน้ำตาลลดต่ำลงในระดับดังกล่าว โดยเฉพาะในผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับยาลดระดับน้ำตาลในเลือด เช่น อินซูลิน หรือยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย

สาเหตุที่พบบ่อย

• รับประทานอาหารไม่ตรงเวลา หรืออดอาหาร

• ออกกำลังกายหนักเกินไปโดยไม่ปรับปริมาณอาหาร

• ใช้อินซูลินหรือยาลดน้ำตาลมากเกินไป

• ดื่มแอลกอฮอล์โดยไม่ทานอาหาร

ผู้ป่วยเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีเกินไป มักมีความเสี่ยงที่จะเกิดภาวะน้ำตาลต่ำได้ง่ายกว่าผู้ที่ควบคุมได้ไม่ดี
(ที่มา: American Diabetes Association, 2024)

อาการของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

อาการของน้ำตาลต่ำจะแตกต่างกันไปตามระดับความรุนแรง:

อาการระดับเบา

• หิวมากผิดปกติ

• เหงื่อออก ตัวเย็น

• สั่น มือสั่น

• ใจสั่น หัวใจเต้นเร็ว

• วิงเวียน หน้ามืด

• พูดไม่ชัด สับสนเล็กน้อย

อาการระดับปานกลางถึงรุนแรง

• พฤติกรรมเปลี่ยนแปลง หงุดหงิด

• สับสน พูดไม่รู้เรื่อง

• เดินเซ กล้ามเนื้ออ่อนแรง

• หมดสติ

• ชัก

การรู้จักอาการเบื้องต้นเหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการให้ความช่วยเหลืออย่างทันท่วงที

หลักการปฐมพยาบาลผู้ป่วยเบาหวานที่มีอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ

การปฐมพยาบาลที่รวดเร็วและถูกต้องสามารถช่วยชีวิตผู้ป่วยได้ในสถานการณ์ฉุกเฉิน ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 สถานการณ์หลัก ได้แก่

1. กรณีผู้ป่วยรู้สึกตัวและสามารถกลืนอาหารได้

ขั้นตอนการช่วยเหลือ:

1. ให้กลูโคสหรืออาหารที่มีน้ำตาล เช่น

   • น้ำผลไม้ เช่น น้ำส้ม ½ แก้ว

   • น้ำหวาน ½ แก้ว

   • น้ำตาลทราย 1-2 ช้อนโต๊ะละลายน้ำ

   • ลูกอมหวาน 3-4 เม็ด

   • เจลกลูโคส (หากมี)

2. รอดูอาการประมาณ 15 นาที

   • หากอาการไม่ดีขึ้น ให้เติมน้ำตาลเพิ่มอีก 15 กรัม

3. เมื่อน้ำตาลกลับมาเป็นปกติ

   • ให้รับประทานอาหารที่มีแป้งเพื่อคงระดับน้ำตาล เช่น ขนมปังหรือข้าว 1 ส่วน

“กฎ 15-15” เป็นหลักการที่ใช้ได้ผลดี คือ ให้ผู้ป่วยบริโภคน้ำตาล 15 กรัม แล้วรอดูอาการ 15 นาที ก่อนประเมินซ้ำ
(ที่มา: CDC, Centers for Disease Control and Prevention, 2023)

2. กรณีผู้ป่วยหมดสติ หรือไม่สามารถกลืนได้

ห้ามป้อนอาหารหรือเครื่องดื่มทุกชนิด เพราะอาจทำให้ผู้ป่วยสำลักหรือขาดอากาศหายใจได้

ขั้นตอนการช่วยเหลือ:

1. ให้นอนตะแคง เพื่อป้องกันการสำลัก

2. โทรเรียกรถพยาบาลหรือ 1669 ทันที

3. หากมีชุดฉีดกลูคากอน (Glucagon Emergency Kit) ให้ฉีดเข้ากล้ามเนื้อบริเวณต้นขาหรือต้นแขนทันที (โดยผู้ที่ได้รับการฝึกมาแล้วเท่านั้น)

4. ดูแลผู้ป่วยจนกว่าหน่วยฉุกเฉินจะมาถึง

การเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

สำหรับผู้ป่วย

• พกอาหารที่มีน้ำตาลติดตัวตลอดเวลา

• สวมป้ายบอกว่าเป็นผู้ป่วยเบาหวาน

• ตรวจน้ำตาลในเลือดอย่างสม่ำเสมอ

• แจ้งครอบครัว เพื่อนร่วมงาน หรือครูให้ทราบวิธีช่วยเหลือเบื้องต้น

สำหรับบุคคลทั่วไป

• เข้าอบรมหลักสูตรปฐมพยาบาลเบื้องต้น

• ศึกษาวิธีสังเกตอาการน้ำตาลต่ำ

• พกเบอร์โทรศัพท์ฉุกเฉิน และรู้วิธีเรียกรถพยาบาล

ป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ของผู้ป่วยโรคเบาหวาน

การป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำยังคงเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด โดยเฉพาะในผู้ป่วยเบาหวานที่ใช้ยา

คำแนะนำในการป้องกัน:

• ทานอาหารให้ตรงเวลา

• ตรวจระดับน้ำตาลเป็นประจำ

• ปรึกษาแพทย์เมื่อมีการปรับยา

• หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายขณะท้องว่าง

• พกของหวานติดตัวเสมอ

การฝึกอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น: ทางออกที่ช่วยเพิ่มความมั่นใจในการช่วยเหลือชีวิต

การอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้นจากทีมวิทยากรมืออาชีพ จะช่วยให้บุคคลทั่วไปสามารถปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย และมั่นใจเมื่อต้องเผชิญเหตุฉุกเฉิน โดยเฉพาะในกรณีฉุกเฉินที่เราจะมักพบเจอในชีวิตประจำวัน เช่น

• การทำ CPR
• วิธีการห้ามเลือดที่ถูกต้อง
• วิธีการทำ Heimlich Maneuver ช่วยผู้ที่อาหารติดคอ
• เรียนรู้การใช้งาน AED
• อื่นๆ

สรุป

การปฐมพยาบาลผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำเป็นทักษะที่สำคัญยิ่ง เพราะสามารถช่วยชีวิตผู้ป่วยได้โดยไม่ต้องใช้เครื่องมือทางการแพทย์ที่ซับซ้อน เพียงแค่มีความเข้าใจ รู้วิธีประเมินอาการ และให้ความช่วยเหลืออย่างเหมาะสมในเวลาที่รวดเร็ว

การเตรียมความพร้อมผ่านการฝึกอบรม และการมีอุปกรณ์เบื้องต้น เช่น น้ำตาล กลูโคส หรือชุดฉีดกลูคากอน จึงเป็นสิ่งที่ควรส่งเสริมในทุกครอบครัว สถานศึกษา หรือสถานประกอบการที่มีผู้ป่วยเบาหวานอยู่ด้วย

ติดต่อเราเพื่อขอรายละเอียดการอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น

เหมาะสำหรับองค์กร โรงเรียน โรงงาน หรือบุคคลทั่วไปที่ต้องการเรียนรู้การปฐมพยาบาลผู้ป่วยโรคเบาหวานอย่างถูกวิธี
📞 โทร: (064) 958 7451
📧 อีเมล: [email protected]
📍 หรือเยี่ยมชมเว็บไซต์: อบรมปฐมพยาบาล.com

---

เอกสารอ้างอิง

1. American Diabetes Association. (2024). Standards of Medical Care in Diabetes—2024.

2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2023). Low Blood Sugar (Hypoglycemia).

3. Mayo Clinic. (2024). Hypoglycemia – Symptoms and causes.

4. World Health Organization (WHO). (2022). Diabetes Fact Sheet.

---

บทความที่น่าสนใจ

• เปรียบเทียบ ANSI Z117.1 กับ OSHA 1910.146 มาตรฐานงานที่อับอากาศ
• การปฐมพยาบาลเบื้องต้น Basic First Aid มีขั้นตอนอย่างไรบ้าง
• การปฏิบัติเมื่อเกิดภาวะฉุกเฉิน Emergency Response
• การสร้างเสริมความปลอดภัยในการทำงานภายในองค์กร
• หลักการจัดการและการป้องกันอุบัติเหตุ ในสถานประกอบการ